Geestelijk Pelgrimeren

Marty Bax   

3 april 2010, fd. Persoonlijk

Een Amsterdamse kunstenaar maakte een hedendaagse Kruisweg voor een kerk in Brugge. Zijn versie is niet echt katholiek te noemen. Op 25 maart 2010 is in de Sint-Salvatorskathedraal in Brugge een splinternieuwe kruisweg ingewijd. De kruisweg is gemaakt door de Amsterdamse kunstenaar Jac Bisschops.

Een hele eer, en bijzonder ook. De kunstenaar mag dan van katholieke afkomst zijn, zijn kunst is dat allerminst. De vijftien schilderingen hangen in een zijbeuk van de kathedraal, in een aparte nis. Gelukkig zijn ze niet door de hele kerk gehangen, langs de zijwanden, zoals de katholieke traditie wil. Men betreedt als het ware een aparte meditatieruimte. Kale, vaagwit gesausde muren, kleine vierkante schilderijen in streng gelid, waarop lijnen en vlakken telkens verspringende kruizen vormen. Strenge geordende beelden, met een maatvoering gebaseerd op de gulden snede en in slechts vijf kleuren: ultramarijnblauw, okerbruin, zwart, titaniumwit en goud. Die kleuren hebben voor Bisschops speciale betekenis. Ultramarijnblauw is de kleur van het oneindige, van onpeilbare diepte. Okerbruin staat voor het aardse, het vergankelijke. Zwart is de kleur van de nacht, vernietiging, rouw en dood. Wit daarentegen staat voor zuiverheid, openbaring, het immateriële; en goud is het hemelse licht dat alles met liefde doordringt. Door alle religies heen zijn deze betekenissen van kleuren vrijwel gelijk. Vijftien staties in Brugge? Ook dat is bijzonder, want in de katholieke traditie zijn het er veertien, sinds Paus Clemens het in 1731 op dit aantal begrensde. Ze verbeelden samen de Via Dolorosa, de ‘weg der smarten’, Jezus’ lijdensweg vanaf het moment dat Pilatus hem ter dood veroordeelde tot de graflegging na zijn dood. Sommige staties komen niet in de bijbel voor, maar zijn aan mythen ontsproten, zoals die van Veronica die het gezicht van Jezus afwist. De traditie stamt feitelijk al uit de eerste eeuwen na Christus. De kruistochten zijn er een onderdeel van, en omdat zich niet iedereen zich een dergelijke pelgrimstocht naar Palestina kon veroorloven, werd deze ‘nagespeeld’ in de eigen omgeving. Pas vanaf de 17de eeuw werd het aspect van het lijden van Christus steeds meer benadrukt. Met het mediteren bij de kruiswegstaties ondergingen gelovigen een ‘gheestelycke pelgrimagie’. Deze concentratie op smart, de gelijkschakeling tussen Jezus’ lijden en het lijden van de mensen in de wereld is in de afgelopen eeuw steeds sterker geworden. In de naoorlogse moderne kunst is het zelfs het hoofdthema geworden. Van shockerend, zoals het met sigarrettenpeuken beplakte kruis van Damien Hirst en David Baily, met een kwinkslag, zoals het werk van Frans Franciscus, of met verwijzingen naar de huidige politieke situatie in Israël, zoals de kunst van Flor Kent. Of intens smartelijk, zoals de beroemde serie schilderijen van Barnett Newman, Lama Sabachtani uit 1958–1966, die de kunstenaar in volledige afzondering maakte na een hartaanval. Deze overtuigd joodse kunstenaar is bij uitstek het prototype van de niet-katholieke kunstenaar die het thema nieuw elan heeft gegeven. Jac Bisschops haalt zijn inspiratie uit het zenboeddhisme, soefisme en het orthodoxe christendom. Meditatie is de verbindende factor in deze in essentie multireligieuze kunst.    

Marty Bax

.

.

.

.