Een plek voor contemplatie

Beeldend kunstenaar Jac Bisschops (1952) realiseerde een stilte-kapel voor de nieuwbouw van het ziekenhuis AZ Maria Middelares te Gent. De kapel is een plek om te bidden, te danken voor geboorte of genezing en de geest van ballast te ontdoen.  Elk onderdeel is tot in het kleinste detail door hem ontworpen; een Gesamtkunstwerk. Naast een waardige ruimte waar de heilige mis kan worden opgedragen nodigt deze kapel de bezoeker uit tot inkeer en contemplatie.

.

.

Gesamtkunstwerk en spirituele soberheid — Jac Bisschops: ‘Ik wilde een kapel maken waar je naar binnen gaat en stil kan worden. Daar waar geen gedachte meer is, ik noem dat een staat van bewustzijn van voorbij het denken. Eenvoud en transcendentie vormen de kern van deze kapel. Mijn vele reizen naar o.a. het hooggebergte van de Himalaya, de woestijngebieden van Egypte en India zijn van grote invloed op mijn werk. Op zo’n reis ga ik niet schilderen, alleen kijken en landschappen voelen, uitgestrekte ruimte, de trillende lucht door warmte van de zon, het aanraken van aarde, het niet moeten, de rust en stilte van de nacht. Je komt dan los van ideeën, plannen en ego’s, je hebt momenten dat je helemaal blanco bent. Die ervaring probeer in mijn werk te leggen. Naast het onderdompelen in ongerepte meestal ruwe landschappen is mijn passie voor sacrale bouwkunst een grote inspiratiebron voor mijn werk. De afgelopen  40 jaren heb ik meerdere malen de Egyptische tempels + Piramides en de moskeeën in Cairo en Djenné bezocht. In het verre oosten zag ik de Jaintempels in India en de Tibetaanse kloosters in Ladakh. In Europa heb ik de belangrijke kathedralen bestudeerd. In de hedendaagse bouwkunst heb ik veel geleerd van de architectuur van Dom Hans van der Laan en Peter Zumthor.’ — Cisterciënzers — ‘De kapel is een stille hommage aan de cisterciënzerzusters van Gent, zonder hen had dit ziekenhuis misschien niet bestaan. Het ziekenhuis is in 1934 door de zusters geïnitieerd. Het is uitgegroeid tot een hedendaags kwalitatief hoogstaand ziekenhuis. Toen ik hoorde dat zij aan de bakermat van het ziekenhuis hebben gestaan, gaf me dat veel inspiratie want ik heb een voorliefde voor de eenvoud van de sobere romaanse cisterciënzer bouwstijl. Vooral het licht speelt een belangrijke rol in hun architectuur. Vorig jaar bezocht ik de Abdij van Fontenay (zie afbeelding rechts) in Bourgondië, gesticht door monnik en mysticus Bernard van Clairvaux. Voor mij was dat een heldere ervaring, vergelijkbaar met een spirituele ervaring, zoals je die kunt hebben als je bewust een glas zuiver water drinkt.’ — Opdracht — ‘In de opdrachtverklaring voor het ontwerp van de kapel, kreeg ik een door de opdrachtgever bepaalde ruimte, gelegen op de 2e verdieping, midden in het ziekenhuis toegewezen. Één voorwaarde was dat het een kapel moest worden waarin ook de heilige mis kan worden opgedragen. Dat hield in, het ontwerpen van een altaar, tabernakel, voorgangerszetel en een ambo voor de kapel. Voor het gehele ontwerp van de kapel kreeg ik ‘carte blanche’. Ik vind een stilte-kapel in een ziekenhuis net zo noodzakelijk als de meest geavanceerde operatiekamer. De mogelijkheid tot een bezoek van een sacrale ruimte vind ik belangrijk. Het kan zowel goed zijn voor de gesteldheid van de patiënt, alsmede voor iedereen die geconcentreerd werkzaam is in het ziekenhuis. Ook alle bezoekers mogen tot rust kunnen komen in de kapel’.
— Verrijzenis — ‘In 2006 was mijn werk vertegenwoordigd in een tentoonstelling over kunst en spiritualiteit. De galerie had priester en kunsthistoricus Mark Delrue uit Brugge uitgenodigd om een lezing te geven over de tentoonstelling. Hij stond voor mijn kunstwerk Resonance of calm, (zie afbeelding rechts) een tweedelig werk dat bestaat uit een steen, zwart dioriet en een paneel met tempera en bladgoud. Het werk is zen-boeddhistisch georiënteerd. Een metafoor voor het aardse en het spirituele. Toen hij zijn lezing beëindigde zei hij: ‘Dit werk van Jac Bisschops is de verrijzenis’. Ik had het nooit geïnterpreteerd als de verrijzenis van Christus. Als priester zijnde kon hij het er in beleven. Toen dacht ik: ja, dat kan dus ook. En nu kan ik het bijna niet meer anders zien. Sinds die eerste ontmoeting met Mark Delrue hebben we in mijn atelier vele inspirerende gesprekken over kunst gehad. Zo ook bijvoorbeeld over het kruis. De kruisvorm komt voor in alle eeuwenoude culturen. De horizontale lijn in de kruisvorm staat voor mij als het aardse en de verticale lijn staat symbool voor het spirituele. Je kunt het ook lezen als het mannelijke en het vrouwelijke, daar waar beiden elkaar raken ontstaat leven. In de kapel heb ik de 14 Kruiswegstaties laten uitmonden in een 15e Statie; een kruisvorm van vijf gouden schijven op de wand achter het altaar.  Voor mij symboliseren de schijven de vijf oerelementen van het leven: aarde, water, vuur, lucht en ether in het midden. Mark interpreteert de vijf gouden schijven achter het altaar als de vijf wonden van Jezus, de stigmata’. — Sedes Sapientiae — ‘Voor de kapel zijn we nog op zoek naar een eenvoudig houten Mariabeeld met kind. Een Sedes Sapientiae is naar mijn idee het meest geschikt om in de nis van het langwerpig daglicht-raam een plaats te krijgen. Het liefst zou ik een vroegmiddeleeuwse Sedes Sapientiae willen, vol geschiedenis en patine, waarin reeds een ziel aanwezig is. Een beeld dat zacht ‘ademt’. Hierdoor zal er een fijne samenwerking van het oude en het nieuwe in deze hedendaagse kapel kunnen ontstaan, een synergie die de hele ruimte contstant sensibiliseert.’
— Compliment — ‘Het bouwen van een ziekenhuis is zeer complex. Twee weken voordat het ziekenhuis officieel in gebruik genomen werd en op logistiek gebied in de bouw nog zeer veel zaken geregeld moesten worden, kwam algemeen directeur van het ziekenhuis professor Pascal Verdonck, de kapel binnen. Nadat we vijf minuten op een van de banken zaten, vertelde hij mij dat hij door deze kapel in korte tijd vergeten was dat hij zich midden in het ziekenhuis bevindt. De rust in de kapel was voor hem zeer verhelderend. Toen wist ik dat de kapel klaar was’.

.

Interview met Jac Bisschops, verschenen in Laetare, augustus 2015

Laetare, tijdschrift voor liturgie en kerkmuziek

Meer detail-info over de Stilte-Kapel zie: Kunstopdrachten

.

.